Trudno jest wskazać dokładną datę, z jaką na ziemiach polskich powstała pierwsza placówka, którą można nazwać Uniwersytetem Ludowym. Dość powszechnie przyjmuje się jednak, iż pierwszą szkołą tego typu była założona w 1900 r. przez Janinę Dziubińską Ferma Ogrodnicza dla dorosłych w Pszczelinie. Należy podkreślić, iż jej misją było nie tylko praktyczne uczenie nowoczesnej gospodarki, ale również kształtowanie i rozwijanie kompetencji społecznych uczestników zajęć, niezbędnych do pełnienia przyszłych funkcji liderów społeczności lokalnych.
Prawdziwy rozkwit idei uniwersytetów ludowych w Polsce nastąpił w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Odzyskana niepodległość stworzyła nowe możliwości podejmowania szerokich i zróżnicowanych inicjatyw edukacyjnych – powstało wiele lokalnych placówek, które w swych działaniach dążyły do wyrównywania i podnoszenia poziomu edukacji wśród dorosłych jak również przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Do wiodących uniwersytetów ludowych, które powstały i aktywnie działały w latach międzywojennych, należy zaliczyć w szczególności:
- Uniwersytet Ludowy w Dalkach – otwarty 4 października 1921 r. z inicjatywy Towarzystwa Czytelni Ludowych a w szczególności ks. Antoniego Ludwiczaka. Była to pierwsza placówka edukacyjna na ziemiach polskich używająca oficjalnie nazwy „Uniwersytet Ludowy”. Była ona swoistym wzorem dla kolejnych uniwersytetów ludowych tworzonych na ziemiach polskich.
- Uniwersytet Ludowy w Odolanowie – otwarty w 1927 r., którego założycielem był Karol Krajewski,
- Uniwersytet Ludowy w Szycach – założony w 1924 r. i prowadzony przez Ignacego Solarza,
- Uniwersytet Ludowy w Gaci Przeworskiej – powstały w 1932 r. z inicjatywy Ignacego Solarza i jego żony Zofii.
Po II wojnie światowej istnienie i działalność uniwersytetów ludowych z ich ideami wolnościowymi nie było ówczesnym władzom na rękę, stopniowo je więc likwidowano. Renesans tych placówek zaczął się dopiero po roku 2000. Okazało się, że idea wymyślona i wprowadzona w życie w pierwszej połowie wieku XIX wyprzedziła swoje czasy. W czasach współczesnych, gdy ludzie często kształcą się przez całe życie, takie placówki wydają się być ciekawą formułą umożliwiającą zdobywanie i rozwijanie różnorodnych kompetencji i umiejętności, niezależnie od wieku uczestnika zajęć. Dzięki Rządowemu Programowi Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020-2030, wdrażanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, w ostatnich 3 latach powstały w Polsce nowe placówki tego typu a te już działające otrzymały wsparcie na wzmocnienie zaplecza logistycznego i rozwój oferty merytorycznej. Obywatelski Uniwersytet Ludowy w maju 2023 roku dołączył do grona działających w naszym kraju uniwersytetów ludowych.