Nikolai Frederik Severin Grundtvig (ur. 8 września 1783 w Udby, zm. 2 września 1872 w Kopenhadze) – pisarz i poeta duński, protestancki pastor i teolog, historyk, filozof, nauczyciel, polityk. Nazywany jest „ojcem zachodniej edukacji dorosłych”. Choć znany szeroko głównie ze względu na swoje przełomowe podejście do edukacji, Gruntdvig przez całe swoje życie działał również jako teolog i duchowny luterański. W przeciwieństwie do swojego konserwatywnego ojca, który również był pastorem, poglądy głoszone przez Grundtviga często wytykały błędy tradycyjnemu podejściu. Z tego powodu uznawany był za bardzo kontrowersyjną osobę, wielokrotnie zakazywano mu prawienia kazań lub odprawiania sakramentów. Dopiero w piątej dekadzie swojego życia udało mu się uzyskać stałą posadę kapelana w Vartov, kopenhaskim domu duchowym dla starszych kobiet. Dzięki królewskiemu patronatowi, uzyskanemu w celu przetłumaczenia staronordyckich ballad i sag, Grundtvig miał możliwość by kilkukrotnie odwiedzić Anglię. Tamtejszy system edukacyjny i przemyślenia z nim związane, jak również treści legend, nad którymi pracował, stały się podstawą pism, w których narodziła się idea Uniwersytetów Ludowych.
Czerpiąc inspirację prosto z sag, Grundtvig w centralnym miejscu swoich rozważań na temat edukacji umieszczał postać nauczyciela – barda. Miał on być jego zdaniem osobą, która najlepiej poradzi sobie z rozbudzeniem miłości do króla, ojczyzny i języka w prostych ludziach. To właśnie mity, podania i legendy miały być środkiem przekazu, który w naturalny i nienarzucający się sposób będzie krzewił obywatelskie postawy. Historia czasów przeszłych miała skłaniać do refleksji nad teraźniejszością i pozwalać uniknąć popełniania błędów przodków. W pierwszych Uniwersytetach Ludowych nie zachęcano do tworzenia notatek- wiedza, jaką starano się przekazać była „żywa”, uczniowie mieli nią mimowolnie nasiąkać.
Według założeń Grundtviga, wpływ na organizację Uniwersytetów Ludowych powinny mieć tylko i wyłącznie osoby z nich korzystające. To uczniowie mieli między innymi decydować o wyborze nauczycieli. Zarządzanie własną edukacją miało być dla nich treningiem przed przejściem do podejmowania poważniejszych politycznych decyzji lokalnego szczebla. Doświadczenie życiowe poszczególnych osób miało być szanowane i stanowić wartość samą w sobie – dzięki jego wymianie miało następować coś, co Grundtvig nazywał „wzajemnością nauczenia”. Zarówno uczniowie jak i nauczyciele mieli od siebie coś zyskiwać i wciąż się zmieniać – rozwój zdaniem Grundtviga miał być trwałym, niekończącym się procesem.
Pierwsza szkoła oparta na powyższych założeniach została otwarta w 1844 r. w Rodding w Danii. Nacisk stawiano na treści humanistyczne – uczono języka ojczystego i historii, co miało budować tożsamość narodową. W szkole poruszano także problemy kultury ogólnej i zagadnienia społeczne związane z życiem i rozwojem wsi. Powstanie uniwersytetów kładących nacisk na pobudzanie myślenia, rozwój osobisty i wymianę doświadczeń miało wpływ na odrodzenie się kulturalne kraju. Stopniowo idea ta budziła coraz szersze zainteresowanie i szybko przekroczyła granice Danii. W 1864 uniwersytety ludowe pojawiły się w Norwegii, w 1868 w Szwecji, a w 1889 w Finlandii.
Ciekawostką jest fakt, iż Grundtvig nigdy osobiście nie ufundował żadnej szkoły, a do nadzoru nad jedną z powstających przystąpił dopiero w roku 1856. Częściowo spowodowane to było jego pracą badawczą – był w dużej mierze naukowcem, który skupiał się na pisaniu a nie działaniu „w terenie”. Drugim powodem były jednak jego wieloletnie starania mające na celu powstanie zgodnego z jego przekonaniami dużego państwowego uniwersytetu w Soro. Marzenia te jednak ostatecznie umarły w roku 1849 z powodu śmierci patrona szkoły, króla Chrystiana VIII.
Obecnie działające uniwersytety ludowe czerpią zatem inspirację z tej wypracowanej w XIX wieku idei, która – jak pokazuje praktyka – przeżyła jej twórcę, okazała się trwałą i wpisującą w potrzeby edukacyjne współczesnego świata.
